Bún đậu mắm tôm là món ăn đường phố dân dã vô cùng quen thuộc và được nhiều người Việt Nam yêu thích. Món ăn này có nguồn gốc từ Hà Nội và gắn liền với ẩm thực đặc trưng của người Tràng An. Bún đậu mắm tôm hấp dẫn thực khách bởi sự kết hợp đơn giản mà tinh tế giữa bún lá mềm dai, đậu phụ chiên giòn và chén mắm tôm dậy mùi, ăn kèm các loại rau thơm tươi mát.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về nguồn gốc, giá trị dinh dưỡng và cách làm bún đậu mắm tôm chuẩn vị ngay tại nhà với những nguyên liệu truyền thống, dễ kiếm. Hãy cùng Cách nấu vào bếp trổ tài ngay bạn nhé!
Mục lục [Hiển thị]
Giới thiệu món bún đậu mắm tôm (Nguồn gốc và đặc trưng)
Bún đậu mắm tôm là món ăn bình dị nhưng độc đáo của ẩm thực Việt Nam, đặc biệt phổ biến ở miền Bắc. Đúng như tên gọi, món này gồm ba thành phần chính: bún lá (bún ép thành lá hoặc bún sợi), đậu phụ rán vàng giòn, và mắm tôm – loại mắm làm từ tôm lên men có mùi thơm nồng đặc trưng.
Xuất xứ từ Hà Nội, bún đậu mắm tôm được xem là món ăn đặc trưng của người dân nơi đây, thể hiện sự sáng tạo trong cách kết hợp nguyên liệu giản dị để tạo nên hương vị khó quên. Từ những gánh bún đậu vỉa hè ở phố cổ, món ăn này dần trở nên phổ biến khắp cả nước, chinh phục thực khách mọi vùng miền nhờ hương vị mộc mạc mà lôi cuốn.
Điểm đặc biệt làm nên sức hấp dẫn của bún đậu mắm tôm chính là chén mắm tôm – linh hồn của món ăn. Mắm tôm có mùi khá mạnh, đôi khi gây e ngại cho người chưa quen, nhưng với nhiều người sành ăn thì “đã nghiền là không thể cưỡng lại”.
Khi được pha chế đúng cách cùng chút đường, chanh và ớt, mắm tôm sẽ trở thành thứ nước chấm vừa đậm đà vừa dậy mùi thơm, quyện cùng bún và đậu tạo nên trải nghiệm ẩm thực khó quên. Có thể nói, bún đậu mắm tôm tuy dân dã nhưng hàm chứa tinh hoa ẩm thực Bắc Bộ, là món ngon phải thử đối với những ai yêu thích khám phá hương vị Việt.
Nguyên liệu chuẩn bị để làm bún đậu mắm tôm
Để làm bún đậu mắm tôm tại nhà, bạn cần chuẩn bị những nguyên liệu tươi ngon và gia vị truyền thống sau đây. Tất cả đều dễ dàng tìm mua ở chợ hoặc siêu thị:
- Bún lá hoặc bún sợi nhỏ: Khoảng 500g - 1kg, tùy số lượng người ăn. Bún lá (bún bánh) là loại bún ép thành miếng vuông, khi ăn sẽ cắt ra từng miếng vừa. Nếu không có bún lá, bạn dùng bún tươi sợi nhỏ cũng được .
- Đậu phụ (đậu hũ): 4-8 bìa (miếng) đậu phụ trắng. Nên chọn đậu mới, còn mềm. Mỗi bìa cắt làm 4 phần vuông để rán cho dễ vàng .
- Thịt chân giò hoặc thịt ba chỉ: 300-500g. Thịt chân giò (giò heo) luộc chín sẽ có độ giòn sần sật, ít mỡ, thích hợp cho món này . Nếu không có, bạn dùng thịt ba chỉ cũng được nhưng nên chọn miếng ba chỉ ít mỡ.
- Chả cốm: 200-300g (khoảng 4-5 miếng chả cốm). Đây là loại chả làm từ giò sống trộn cốm, khi rán lên rất thơm bùi. Chả cốm chuẩn vị Hà Nội thường có bán sẵn, bạn có thể tìm mua ở hàng giò chả.
- Mắm tôm: 1 bát con (khoảng 4-5 thìa mắm tôm loại ngon) . Chọn mắm tôm chất lượng, màu tím sẫm, thơm dậy mùi đặc trưng. Mắm tôm ngon quyết định thành công của món ăn.
- Rau sống ăn kèm: các loại rau thơm tươi như tía tô, kinh giới, húng quế, xà lách; có thể thêm dưa leo (dưa chuột), khế chua, chuối xanh thái lát mỏng nếu thích. Rau rửa sạch, ngâm nước muối loãng rồi để ráo.
- Gia vị pha mắm tôm: Chanh hoặc quất (tắc): 1-2 quả; đường: 2 muỗng canh; rượu trắng: 1/2 muỗng canh (rượu nếp càng tốt); tỏi: 1-2 tép băm nhuyễn; ớt tươi: 1-2 quả băm nhỏ . Có thể chuẩn bị thêm dầu ăn nóng hoặc mỡ heo để pha mắm tôm (giúp giảm mùi hăng và tăng độ béo).
Lưu ý nguyên liệu: Các thành phần thịt, chả cốm có thể gia giảm tùy sở thích. Nếu ăn chay, bạn có thể bỏ thịt, chả và dùng mắm tôm chay (làm từ đậu nành) để thay thế. Nhưng phiên bản truyền thống sẽ bao gồm đầy đủ bún, đậu, thịt chân giò luộc và chả cốm để đúng vị Hà Nội.
Hướng dẫn cách làm bún đậu mắm tôm tại nhà
Sau khi đã chuẩn bị đủ nguyên liệu, chúng ta cùng bắt tay vào chế biến bún đậu mắm tôm. Các bước thực hiện khá đơn giản, quan trọng nhất là sự tỉ mỉ khi sơ chế để đảm bảo đậu giòn ngon và thịt luộc trắng thơm. Hãy làm theo từng bước dưới đây:
Bước 1: Luộc thịt chân giò
Rửa sạch thịt chân giò với nước muối, để ráo. Bạn có thể cuộn tròn thịt và dùng dây buộc để khi luộc xong thái lát sẽ đẹp hơn.
Cho thịt vào nồi, thêm nước vừa ngập thịt cùng vài lát gừng đập dập, một ít muối và hành khô nướng (hoặc hành tím đập dập) để thịt thơm. Đun sôi rồi hạ lửa nhỏ để luộc khoảng 20-30 phút (tùy kích cỡ miếng thịt). Thử dùng tăm xiên vào thịt, nếu không thấy nước hồng chảy ra là thịt đã chín.
Vớt thịt ra thả ngay vào tô nước đá có vắt chút chanh tươi, ngâm vài phút giúp thịt săn chắc và trắng giòn. Sau đó để thịt nguội hẳn, thái thành những lát mỏng vừa ăn.
Bước 2: Rán đậu phụ giòn vàng
Cắt đậu phụ thành miếng vuông vừa ăn nếu chưa cắt. Để đậu rán được giòn mềm, bạn nên ngâm đậu trong nước muối loãng khoảng 15 phút, sau đó vớt ra thấm khô rồi đặt vào ngăn đá tủ lạnh chừng 20-30 phút cho đậu cứng chắc lại.
Bắc chảo lên bếp, cho nhiều dầu ăn (dầu phải ngập ít nhất 1/2 miếng đậu). Đun cho dầu thật nóng già (thử bằng cách nhúng đầu đũa, thấy sủi tăm mạnh là được). Thả nhẹ từng miếng đậu vào chảo dầu, chiên ở lửa vừa. Tránh cho quá nhiều đậu một lúc để các miếng đậu không dính vào nhau và dầu giữ nhiệt tốt. Chiên đến khi đậu vàng ruộm các mặt thì vớt ra đĩa có lót giấy thấm dầu.
Bước 3: Chiên chả cốm: Sử dụng luôn chảo dầu vừa rán đậu để chiên chả cốm cho tiện. Đun lại cho dầu nóng, sau đó cho từng miếng chả cốm vào chiên. Khi dầu đủ nóng, cốm trong chả sẽ nở bung, miếng chả phồng lên và chín vàng đều mà không bị quá nhiều dầu mỡ . Chiên lửa vừa đến khi chả cốm vàng giòn thì gắp ra để ráo dầu, sau đó thái miếng vừa ăn.
Bước 4: Chuẩn bị bún và rau: Bún lá nếu mua về ở dạng bánh lớn thì dùng dao cắt ra thành miếng nhỏ vừa ăn (khoảng 5-7 cm) trước khi dọn. Rau sống các loại nhặt sạch lá sâu, rửa nước muối loãng rồi để ráo. Dưa leo (nếu có) rửa vỏ, thái lát dài. Xếp bún và rau ra rổ cho ráo nước chuẩn bị mang lên mẹt.
Bước 5: Pha mắm tôm: Đây là bước quan trọng quyết định hương vị món ăn, mời bạn tham khảo chi tiết cách pha trong phần tiếp theo. (Sau khi các thành phần đã sẵn sàng, chúng ta sẽ pha chế bát mắm tôm thật ngon để thưởng thức cùng bún, đậu, thịt, chả.)
Hoàn thành: Khi mọi thứ đã xong, bày bún, đậu, thịt luộc, chả cốm và rau sống ra mẹt hoặc đĩa lớn. Chấm từng miếng đậu nóng hổi, miếng bún trắng mềm vào bát mắm tôm đã pha và thưởng thức thôi! Món này ngon nhất khi các nguyên liệu còn tươi mới và đậu vừa chiên còn ấm giòn, vì vậy hãy thưởng thức ngay sau khi hoàn thiện để cảm nhận trọn vẹn hương vị.
>>> Bạn có muốn biết thêm về:
Cách làm bún thịt nướng tại nhà cực đơn giản?
Hay cách làm bún thang Hà Nội ngon chuẩn vị?
Cách pha mắm tôm ngon chuẩn vị
Mắm tôm ngon là linh hồn của món bún đậu, và cách pha mắm tôm đúng điệu không hề phức tạp. Chỉ với vài bước đơn giản, bạn sẽ có ngay bát mắm tôm sủi bọt hấp dẫn, dậy mùi thơm mà không quá gắt. Dưới đây là hướng dẫn pha mắm tôm chuẩn vị Hà Nội:
- Bước 1: Chuẩn bị nguyên liệu pha – Cho vào bát con khoảng 3-4 thìa mắm tôm ngon. Thêm vào 2 thìa cà phê đường, 1 thìa cà phê rượu trắng, và 1-2 thìa nước cốt chanh hoặc quất (tùy khẩu vị chua). Có thể bỏ hạt ớt tươi băm nhỏ và tỏi băm sẵn bên cạnh để thêm sau .
- Bước 2: Khuấy mắm tôm – Dùng đũa hoặc muỗng đánh mạnh và đều hỗn hợp mắm tôm với đường, rượu, nước cốt chanh vừa cho. Đánh liên tục theo một chiều cho đến khi mắm tôm chuyển sang màu tím nhạt và sủi bông lên như lớp bọt mịn phía trên . Quá trình này giúp mắm tôm bớt nồng và các gia vị tan quyện hoàn toàn.
- Bước 3: Nêm nếm và thêm gia vị – Nếm thử mắm tôm đã pha để điều chỉnh vị cho vừa miệng. Nếu thích ngọt hơn có thể thêm chút đường, muốn chua hơn vắt thêm chanh. Tiếp đó, cho tỏi băm và ớt băm vào bát mắm tôm, khuấy nhẹ cho hòa quyện. Tỏi ớt sẽ tăng thêm hương thơm và độ cay kích thích vị giác.
- Bước 4: Thêm dầu/mỡ nóng (tùy chọn) – Bí quyết để mắm tôm dậy mùi thơm ngậy là rưới vào bát mắm tôm 1 thìa nhỏ dầu ăn đang sôi (hoặc mỡ nóng). Bước này không bắt buộc nhưng được nhiều người áp dụng để làm dịu mùi mắm và tạo độ béo nhẹ. Dầu nóng vừa rưới vào sẽ làm bát mắm tôm dậy mùi thơm phức và có màu bóng hấp dẫn . Sau khi thêm dầu, khuấy đều lại một lần nữa cho mọi thứ hòa quyện.
- Bước 5: Hoàn tất – Lúc này bát mắm tôm của bạn đã có đủ vị chua - cay - mặn - ngọt hài hòa và mùi thơm đặc trưng. Bạn sẽ thấy mắm tôm có màu sáng hơn, sủi bọt nhẹ trên mặt. Dọn bát mắm tôm ra cùng mẹt bún đậu. Khi ăn, nhớ khuấy mắm tôm lần cuối rồi chấm ngập miếng bún, đậu và thưởng thức hương vị chuẩn Bắc khó quên.
Lưu ý:
Tùy theo độ mặn của mắm tôm bạn mua, hãy gia giảm đường và nước cốt chanh cho phù hợp khẩu vị. Nếu mắm quá mặn có thể thêm xíu nước ấm khuấy cùng để giảm độ mặn. Ngược lại nếu mắm nhạt thì giảm đường. Rượu trắng giúp khử mùi rất tốt nên đừng bỏ qua.
Đối với những người chưa quen ăn mắm tôm sống, có thể cho bát mắm tôm đã pha vào lò vi sóng quay khoảng 30 giây – 1 phút cho nóng rồi hãy ăn để yên tâm hơn (tuy nhiên cách này sẽ làm hương vị mắm tôm giảm đôi chút so với ăn sống).
Cách trình bày mẹt bún đậu mắm tôm hấp dẫn
Một mẹt bún đậu mắm tôm đầy ắp và được bày biện đẹp mắt chắc chắn sẽ làm tăng cảm giác thèm ăn cho bất kỳ ai. Để món bún đậu hấp dẫn ngay từ ánh nhìn đầu tiên, bạn có thể áp dụng một số mẹo trình bày sau:
- Dùng mẹt và lót lá chuối: Cách truyền thống để trình bày bún đậu mắm tôm là dùng mẹt tre lót lá chuối. Lá chuối xanh tươi được trải dưới mẹt không chỉ tạo cảm giác dân dã, đẹp mắt mà còn làm nền cho màu trắng của bún, màu vàng của đậu thêm phần nổi bật . Nếu không có mẹt, bạn dùng đĩa lớn nhưng vẫn có thể lót lá chuối hoặc lá sen để món ăn trông hấp dẫn hơn.
- Sắp xếp hài hòa, đầy đặn: Hãy xếp các thành phần một cách gọn gàng và xen kẽ màu sắc. Chẳng hạn, đặt bún trắng một góc, bên cạnh là những miếng đậu vàng ruộm, kế đó là thịt luộc thái mỏng màu sáng, xen lẫn vài miếng chả cốm rán vàng nâu. Xung quanh mẹt bày rau sống xanh mướt và dưa leo thái lát để tạo mảng màu xanh tươi mát. Cách sắp xếp đầy đủ, nhiều màu sắc sẽ làm mẹt bún đậu trông “ngon mắt” và thu hút hơn.
- Bát mắm tôm gọn gàng: Chuẩn bị những bát hoặc chén sứ nhỏ xinh để đựng mắm tôm cho từng suất ăn. Bát mắm tôm sau khi pha có màu tím hồng đẹp, trên mặt sủi bọt trắng, thả vài lát ớt đỏ tươi cắt mỏng để trang trí. Đặt chén mắm tôm vào trung tâm mẹt hoặc cạnh phần bún, đậu sao cho tiện gắp và chấm.
- Thêm đồ ăn kèm theo sở thích: Để phong phú và tăng độ hấp dẫn, bạn có thể cho thêm một vài món ăn kèm khác lên mẹt. Ví dụ: nem rán cắt đôi xếp vào một góc, dồi chiên (dồi trường chiên giòn) thái lát, hoặc vài miếng chả ram nếu thích. Tuy nhiên không nên bày quá nhiều loại một lúc sẽ rối mắt; chỉ cần 5-6 thành phần chính là đủ làm mẹt bún đậu trông đầy đặn.
- Chú ý vệ sinh và tiện dụng: Dù trình bày đẹp nhưng cũng đừng quên sự tiện lợi khi ăn. Nên chuẩn bị đũa tre, thìa, khăn giấy cho người ăn. Nếu dùng mẹt tre, hãy lót lá chuối kỹ để đảm bảo vệ sinh. Rau sống có thể để riêng một góc hoặc rổ nhỏ để tránh bị nóng và héo do gần đồ chiên nóng.
Với cách trình bày tỉ mỉ, món bún đậu mắm tôm của bạn sẽ trở nên hấp dẫn khó cưỡng. Màu xanh của rau, trắng của bún, vàng của đậu và nâu của chả, tất cả nổi bật trên nền lá chuối, kèm bát mắm tôm tím hồng điểm xuyết ớt đỏ – chỉ nhìn thôi đã muốn thưởng thức ngay!
Bún đậu mắm tôm không chỉ là món ăn ngon miệng mà còn mang đậm nét văn hóa ẩm thực Bắc Bộ. Từ câu chuyện nguồn gốc đến cách chế biến, mỗi chi tiết nhỏ như bát mắm tôm sủi bọt hay mẹt lá chuối dân dã đều góp phần tạo nên sức hút riêng. Hy vọng qua hướng dẫn trên, bạn đã nắm được cách làm bún đậu mắm tôm chuẩn vị tại nhà một cách dễ dàng.
Hãy vào bếp và tự thưởng cho mình cùng người thân một mẹt bún đậu mắm tôm thơm ngon đúng điệu. Chúc bạn thành công và có những bữa ăn vui vẻ, ấm cúng bên gia đình!
